پس از پایان دروان دفاع مقدس، سینمایی با نامِ «سینمای دفاع مقدس» شروع به کار کرد که در این سینما قرار بود واقعیت‌های جنگ تحمیلی برای کسانی که در آن زمان نبودند و همچنین برای آیندگان و نسل‌های بعدی به تصویر کشیده شود تا علاوه بر یادآوری دوران رشادت‌ها، این دلیرمردان همواره در یادها بمانند و مردم به این درک برسند که برای حفظ آب و خاک چه جانهایی فدای این مرز و بوم و مردم شده است و چه تن‌هایی که برای همیشه ناقص شدند و چه روان‌هایی تا ابد مغشوش ماندند.
اوایل انقلاب و پس از جنگ هشت ساله، اوضاع سینمای کشور به شدت نابسامان بود و حتی کارگردان‌های بزرگ هم برای ادامه مسیر خود دچار دل نگرانی‌هایی بودند، همین مشکلات باعث شده بود که سینمای کشور به تعطیلی ناخواسته‌ای گرفتار شود.
سینمای دفاع مقدس در برهوت فیلم‌های اجتماعی در روزهای متلاطم پس از جنگ، کم کم در دل مردم و در نگاهشان جا باز کرد. با توجه به اینکه سوژه‌ها نو و دست نخورده بود حتی با بضاعت کمِ سینمایی آن روزها، فیلم‌هایی با کیفیت بالایی تولید شد و مورد توجه نیز قرار گرفت.
با بال و پر گرفتن این سبک سینما کم کم بازیگرانی نیز از این ژانر مورد توجه قرار گرفتند و به واسطه حضور در نقش‌های فیلم‌های دفاع مقدس توانستند نامی برای خود دست و پا کنند.
از آن روز تاکنون که در آستانه آغاز چهل و سومین جشنواره فیلم فجر به سر می‌بریم، سینمای دفاع مقدس دچار نزول و افولی محسوس و نگران کننده شده است. در چهار جشنواره قبلی با اینکه آثاری در این زمینه به جشنواره معرفی شده بود و تعداد آنها نیز کم نبود، تنها سه فیلم، غریب ساخته محمد حسین لطیفی، مجنون به کارگردانی مهدی شامحمدی و موقعیت مهدی ساخته هادی حجازی فر، حرفی برای گفتن داشتند و مابقی آثار با اینکه خرج‌های هنگفتی را روی دست ارگان‌ها و تهیه کننده‌ها گذاشته بود در بهترین حالت الان در آرشیو سازمان یا تهیه کننده مربوطه خاک می‌خورد که این می تواند شسکت بزرگی برای سینمای دفاع مقدس محسوب شود.
باید به این نکته دقت کنیم که فیلم دفاع مقدس دارای بار معنوی دو چندان است، هنگامی که یک فیلم ملودرام یا کمدی به صورت سخیف و یا بی‌محتوا تولید و عرضه می‌شود، یک امتیاز منفی متوجه آن است ولی وقتی فیلمی درباره جنگ هشت ساله،رزمندگان و فرماندهان جنگ تولید می‌شود و از قضا دارای ایرادات فراوانی است، صدها امتیاز منفی را متوجه حال سازندگان اثر می‌کند. فیلم‌هایی که به قهرمانان ملی می پردازد در صورت ناتوان بودن به اعتبار ارزش‌ها و باورهای مردم لطمه می‌زنند.
امروزه ساخت اثر در این حوزه برای عده‌ای از سازندگان به تجارت و دکان تبدیل شده و به واسطه تولید این آثار برخی پول‌های هنگفتی به جیب می‌زنند و به همین دلیل آنچنان روی خروجی کار وسواس نشان نمی‌دهند. چیزی که عیان است باید ارگان‌ها در مقابل چنین جریانی ایستادگی کنند و با دقت فراوان در سوژه و سازنده اثر، در نهایت خروجی درخور شأنی را تحویل بگیرند و به اکران برسانند.
حال با نزدیک شدن به جشنواره چهل و سوم فجر و اعلام اسامی فیلم‌های حاضر در بخش سودای سیمرغ، مشخص است که شش اثر در این ژانر قرار است روی پرده برود و در بخش مسابقه با دیگر آثار به رقابت بپردازد.
مرور این فیلم‌ها را در این شماره روزنامه می‌توانید پیگیری کنید.
اسفند
سازمان اوج با همکاری بنیاد سینمایی فارابی فیلم «اسفند» را با محوریت شهید علی هاشمی تولید کرده است. این فیلم تلاش‌های شهید هاشمی در شناسایی و طرح‌ریزی عملیات خیبر در قرارگاه سرّی نصرت را روایت می‌کند. این عملیات که اولین عملیات آبی - خاکی در دوران دفاع مقدس بود، توسط نیرو‌های قرارگاه نصرت طراحی شد و فرمانده آنها نیز شهید هاشمی بود، بنابراین، عملیات خیبر اهمیت ویژه‌ای در زندگی این شهید معروف به سردار هور دارد. «مهدی زمین‌پرداز» تنها بازیگر شناخته شده «اسفند» است. دانش اقباشاوی اپیزود دوم فیلم «هیهات»، فیلم «تاج محل» و سریال تلویزیونی «نامه آخر» را در کارنامه کارگردانی خود دارد و «اسفند» که در فضای جبهه و جنگ می‌گذرد، تجربه متفاوتی برای او بوده است.
خدای جنگ
علاوه بر «اسفند»،«خدای جنگ» ساخته حسین دارابی نیز محصول سازمان اوج است. این فیلم با نگاهی به زندگی شهید حسن طهرانی‌مقدم ملقب به پدر موشکی ایران ساخته شده و قصه آن در دوران جنگ تحمیلی روایت می‌شود. ساعد سهیلی بازیگر اصلی «خدای جنگ» است و داریوش کاردان، حسین سلیمانی، پیام احمدی‌نیا و نادر فلاح نیز در ترکیب بازیگران فیلم حضور دارند. این فیلم پس از «مصلحت» و «هناس»، سومین ساخته حسین دارابی است. دارابی پیش از این در «هناس» نیز سراغ زندگی شهید داریوش رضایی‌نژاد دانشمند هسته‌ای رفته بود.
صیاد
فیلم «صیاد» که به عنوان فیلم افتتاحیه چهل‌وسومین جشنواره فجر به نمایش درمی‌آید، برشی از زندگی شهید علی صیاد شیرازی از فرماندهان دوران دفاع مقدس را به تصویر کشیده است. جواد افشار که به عنوان کارگردان سریال‌های تلویزیونی شناخته می‌شود، پس از گذشت سال‌ها از اولین فیلمش، به سینما بازگشته و فیلم «صیاد» را با محوریت شهید صیاد شیرازی جلوی دوربین برده است. علی سرابی در نقش این شهید و مارال بنی‌آدم در نقش همسر این فرمانده ظاهر شده‌اند. با توجه به این که بنی‌آدم و سرابی زوج هستند، طبیعتا «صیاد» تصویری باورپذیر و واقعی را از روابط این زوج نمایش خواهد داد. هومن برق نورد، نادر سلیمانی، محمدرضا هدایتی و ایوب آقاخانی از دیگر بازیگران فیلم هستند.
پیش مرگ
فیلم سینمایی «پیش مرگ» ساخته علی غفاری درباره یکی از فرماندهان دوران دفاع مقدس یعنی شهید سعید قهاری‌سعید ساخته شده، اما بر روی مقطعی از زندگی این شهید پس از دوران جنگ تحمیلی تمرکز دارد. غفاری که پیش از این «تک‌تیرانداز» را درباره شهید عبدالرسول زرین و در ژانر دفاع مقدس کارگردانی کرده بود، با «پیش‌مرگ» به جشنواره فجر بازگشته است. «تک‌تیرانداز» در بخش‌های اصلی سی‌ونهمین جشنواره فجر جایزه‌ای به دست نیاورد، باید دید «پیش‌مرگ» چه دستاوردی برای این کارگردان به ارمغان می‌آورد. مهدی نصرتی، الناز ملک و حسام منظور در ساخته غفاری بازی کرده‌اند.
شمال از جنوب غربی
بنیاد فرهنگی روایت فتح تولید کننده «پیش‌مرگ»، فیلم «شمال از جنوب غربی» را نیز به کارگردانی حمید زرگرنژاد ساخته است. این فیلم به یکی از عملیات‌های رژیم بعث در ایران می‌پردازد و چهره‌هایی مانند مصطفی زمانی، امیر آقایی، بهناز جعفری، مهدی زمین‌پرداز، هومن حاجی‌عبداللهی و علی دهکردی نیز در آن بازی کرده‌اند. حمید زرگرنژاد در دوره چهل‌ویکم جشنواره با فیلم دفاع مقدسی «شماره ۱۰» حضور موفقی در جشنواره فجر داشت.
اشک هور
یکی دیگر از فیلم‌های چهل‌وسومین جشنواره فجر که با محوریت شهید هاشمی ساخته شده، «اشک هور» به کارگردانی مهدی جعفری است. این فیلم یک نسخه سریالی با نام «قرارگاه سری نصرت» نیز دارد. سازمان سینمایی سوره و سیمافیلم «اشک هور» را جلوی دوربین برده‌اند. ساخته جعفری روزهای پایانی زندگی شهید علی هاشمی را به تصویر کشیده است. با توجه به نقش مؤثر و مهم شهید هاشمی در طراحی عملیات خیبر، احتمالاً «اشک هور» و «اسفند» از نظر مضمون اشتراکاتی دارند. مهدی جعفری پیش از این با فیلم دفاع مقدسی «۲۳ نفر» حضور تحسین‌برانگیزی در سی‌وهفتمین جشنواره فجر داشت و حالا پس از این فیلم و «یدو»، با «اشک هور» سومین ساخته خود در ژانر دفاع مقدس به چهل‌وسومین دوره آمده است. رؤیا افشار، تورج الوند و ساره رشیدی نیز در این فیلم حضور دارند.
اوایل انقلاب و پس از جنگ هشت ساله، اوضاع سینمای کشور به شدت نابسامان بود و حتی کارگردان‌های بزرگ هم برای ادامه مسیر خود دچار دل نگرانی‌هایی بودند، همین مشکلات باعث شده بود که سینمای کشور به تعطیلی ناخواسته‌ای گرفتار شود.
سینمای دفاع مقدس در برهوت فیلم‌های اجتماعی در روزهای متلاطم پس از جنگ، کم کم در دل مردم و در نگاهشان جا باز کرد. با توجه به اینکه سوژه‌ها نو و دست نخورده بود حتی با بضاعت کمِ سینمایی آن روزها، فیلم‌هایی با کیفیت بالایی تولید شد و مورد توجه نیز قرار گرفت.
با بال و پر گرفتن این سبک سینما کم کم بازیگرانی نیز از این ژانر مورد توجه قرار گرفتند و به واسطه حضور در نقش‌های فیلم‌های دفاع مقدس توانستند نامی برای خود دست و پا کنند.
از آن روز تاکنون که در آستانه آغاز چهل و سومین جشنواره فیلم فجر به سر می‌بریم، سینمای دفاع مقدس دچار نزول و افولی محسوس و نگران کننده شده است. در چهار جشنواره قبلی با اینکه آثاری در این زمینه به جشنواره معرفی شده بود و تعداد آنها نیز کم نبود، تنها سه فیلم، غریب ساخته محمد حسین لطیفی، مجنون به کارگردانی مهدی شامحمدی و موقعیت مهدی ساخته هادی حجازی فر، حرفی برای گفتن داشتند و مابقی آثار با اینکه خرج‌های هنگفتی را روی دست ارگان‌ها و تهیه کننده‌ها گذاشته بود در بهترین حالت الان در آرشیو سازمان یا تهیه کننده مربوطه خاک می‌خورد که این می تواند شسکت بزرگی برای سینمای دفاع مقدس محسوب شود.
باید به این نکته دقت کنیم که فیلم دفاع مقدس دارای بار معنوی دو چندان است، هنگامی که یک فیلم ملودرام یا کمدی به صورت سخیف و یا بی‌محتوا تولید و عرضه می‌شود، یک امتیاز منفی متوجه آن است ولی وقتی فیلمی درباره جنگ هشت ساله،رزمندگان و فرماندهان جنگ تولید می‌شود و از قضا دارای ایرادات فراوانی است، صدها امتیاز منفی را متوجه حال سازندگان اثر می‌کند. فیلم‌هایی که به قهرمانان ملی می پردازد در صورت ناتوان بودن به اعتبار ارزش‌ها و باورهای مردم لطمه می‌زنند.
امروزه ساخت اثر در این حوزه برای عده‌ای از سازندگان به تجارت و دکان تبدیل شده و به واسطه تولید این آثار برخی پول‌های هنگفتی به جیب می‌زنند و به همین دلیل آنچنان روی خروجی کار وسواس نشان نمی‌دهند. چیزی که عیان است باید ارگان‌ها در مقابل چنین جریانی ایستادگی کنند و با دقت فراوان در سوژه و سازنده اثر، در نهایت خروجی درخور شأنی را تحویل بگیرند و به اکران برسانند.
حال با نزدیک شدن به جشنواره چهل و سوم فجر و اعلام اسامی فیلم‌های حاضر در بخش سودای سیمرغ، مشخص است که شش اثر در این ژانر قرار است روی پرده برود و در بخش مسابقه با دیگر آثار به رقابت بپردازد.
مرور این فیلم‌ها را در این شماره روزنامه می‌توانید پیگیری کنید.
اسفند
سازمان اوج با همکاری بنیاد سینمایی فارابی فیلم «اسفند» را با محوریت شهید علی هاشمی تولید کرده است. این فیلم تلاش‌های شهید هاشمی در شناسایی و طرح‌ریزی عملیات خیبر در قرارگاه سرّی نصرت را روایت می‌کند. این عملیات که اولین عملیات آبی - خاکی در دوران دفاع مقدس بود، توسط نیرو‌های قرارگاه نصرت طراحی شد و فرمانده آنها نیز شهید هاشمی بود، بنابراین، عملیات خیبر اهمیت ویژه‌ای در زندگی این شهید معروف به سردار هور دارد. «مهدی زمین‌پرداز» تنها بازیگر شناخته شده «اسفند» است. دانش اقباشاوی اپیزود دوم فیلم «هیهات»، فیلم «تاج محل» و سریال تلویزیونی «نامه آخر» را در کارنامه کارگردانی خود دارد و «اسفند» که در فضای جبهه و جنگ می‌گذرد، تجربه متفاوتی برای او بوده است.
خدای جنگ
علاوه بر «اسفند»،«خدای جنگ» ساخته حسین دارابی نیز محصول سازمان اوج است. این فیلم با نگاهی به زندگی شهید حسن طهرانی‌مقدم ملقب به پدر موشکی ایران ساخته شده و قصه آن در دوران جنگ تحمیلی روایت می‌شود. ساعد سهیلی بازیگر اصلی «خدای جنگ» است و داریوش کاردان، حسین سلیمانی، پیام احمدی‌نیا و نادر فلاح نیز در ترکیب بازیگران فیلم حضور دارند. این فیلم پس از «مصلحت» و «هناس»، سومین ساخته حسین دارابی است. دارابی پیش از این در «هناس» نیز سراغ زندگی شهید داریوش رضایی‌نژاد دانشمند هسته‌ای رفته بود.
صیاد
فیلم «صیاد» که به عنوان فیلم افتتاحیه چهل‌وسومین جشنواره فجر به نمایش درمی‌آید، برشی از زندگی شهید علی صیاد شیرازی از فرماندهان دوران دفاع مقدس را به تصویر کشیده است. جواد افشار که به عنوان کارگردان سریال‌های تلویزیونی شناخته می‌شود، پس از گذشت سال‌ها از اولین فیلمش، به سینما بازگشته و فیلم «صیاد» را با محوریت شهید صیاد شیرازی جلوی دوربین برده است. علی سرابی در نقش این شهید و مارال بنی‌آدم در نقش همسر این فرمانده ظاهر شده‌اند. با توجه به این که بنی‌آدم و سرابی زوج هستند، طبیعتا «صیاد» تصویری باورپذیر و واقعی را از روابط این زوج نمایش خواهد داد. هومن برق نورد، نادر سلیمانی، محمدرضا هدایتی و ایوب آقاخانی از دیگر بازیگران فیلم هستند.
پیش مرگ
فیلم سینمایی «پیش مرگ» ساخته علی غفاری درباره یکی از فرماندهان دوران دفاع مقدس یعنی شهید سعید قهاری‌سعید ساخته شده، اما بر روی مقطعی از زندگی این شهید پس از دوران جنگ تحمیلی تمرکز دارد. غفاری که پیش از این «تک‌تیرانداز» را درباره شهید عبدالرسول زرین و در ژانر دفاع مقدس کارگردانی کرده بود، با «پیش‌مرگ» به جشنواره فجر بازگشته است. «تک‌تیرانداز» در بخش‌های اصلی سی‌ونهمین جشنواره فجر جایزه‌ای به دست نیاورد، باید دید «پیش‌مرگ» چه دستاوردی برای این کارگردان به ارمغان می‌آورد. مهدی نصرتی، الناز ملک و حسام منظور در ساخته غفاری بازی کرده‌اند.
شمال از جنوب غربی
بنیاد فرهنگی روایت فتح تولید کننده «پیش‌مرگ»، فیلم «شمال از جنوب غربی» را نیز به کارگردانی حمید زرگرنژاد ساخته است. این فیلم به یکی از عملیات‌های رژیم بعث در ایران می‌پردازد و چهره‌هایی مانند مصطفی زمانی، امیر آقایی، بهناز جعفری، مهدی زمین‌پرداز، هومن حاجی‌عبداللهی و علی دهکردی نیز در آن بازی کرده‌اند. حمید زرگرنژاد در دوره چهل‌ویکم جشنواره با فیلم دفاع مقدسی «شماره ۱۰» حضور موفقی در جشنواره فجر داشت.
اشک هور
یکی دیگر از فیلم‌های چهل‌وسومین جشنواره فجر که با محوریت شهید هاشمی ساخته شده، «اشک هور» به کارگردانی مهدی جعفری است. این فیلم یک نسخه سریالی با نام «قرارگاه سری نصرت» نیز دارد. سازمان سینمایی سوره و سیمافیلم «اشک هور» را جلوی دوربین برده‌اند. ساخته جعفری روزهای پایانی زندگی شهید علی هاشمی را به تصویر کشیده است. با توجه به نقش مؤثر و مهم شهید هاشمی در طراحی عملیات خیبر، احتمالاً «اشک هور» و «اسفند» از نظر مضمون اشتراکاتی دارند. مهدی جعفری پیش از این با فیلم دفاع مقدسی «۲۳ نفر» حضور تحسین‌برانگیزی در سی‌وهفتمین جشنواره فجر داشت و حالا پس از این فیلم و «یدو»، با «اشک هور» سومین ساخته خود در ژانر دفاع مقدس به چهل‌وسومین دوره آمده است. رؤیا افشار، تورج الوند و ساره رشیدی نیز در این فیلم حضور دارند.
علی کلانتری
