برنامه «یک روز زندگی با دیابت» با بررسی مشکلات و موفقیت‌هایی که فرد دیابتی در زندگی روزمره خود با آن روبه‌رو می‌شود فرصتی است برای تبادل تجربیات بین افراد دیابتی، پزشکان و خانواده‌ها.
از لذت شیرینی تا فرد شیرین
فاطمه 58 سال دارد و 15 سال است که با مشکلی به نام دیابت دستوپنجه نرم می‌کند. او 10 سال است که هر روز صبح و شب، انسولین می‌زند. خودش می‌گوید: مدتی بود بی‌حال شده بودم. مدام احساس خستگی می‌کردم و نمی‌توانستم درست غذا بخورم، یعنی تمایلی به خوردن غذا نداشتم. خودم نمی‌دانستم که مشکلم چیست. همسرم بیماری قند داشت. یک بار که دخترم با دستگاه اندازه‌گیری قند خون مشغول گرفتن میزان قند خون او بود از من هم خواست که میزان قند خون‌ام را چک کنم. همان کافی بود که برای چند روزی درگیر آزمایش و دکتر باشم. قند خون‌ام بالا بود و باید سبک زندگی‌ام را تغییر می دادم. هر چند که پیش از این نیز همسرم، دیابتی شده بود و با این موضوع، چندان بیگانه نبودیم. اما تغییر سبک زندگی، ورود ورزش به زندگی به‌صورت روزانه، حذف غذاهای پر قند و پرکالری، کار آسانی نبود. چند سالی طول کشید تا با این روش زندگی کنار بیایم. هرچند که با وجود همه این‌ها باز هم چالش قند خون بر جای خودش باقی است، اما سبک زندگی نیز بسیار اهمیت دارد.
فاطمه که در همایش یک روزه «یک روز زندگی با دیابت» شرکت کرده معتقد است که هرچند داروهای مورد نیاز کنترل و درمان دیابت برایشان بسیار اهمیت دارد و نبود برخی از داروها شرایط زندگی را در برهه‌هایی از زندگی برایش سخت کرده است، اما عادت‌های روزمره غذایی و ورزشی را نمی‌توان نادیده گرفت.
این موضوعی است که سارینای 13 ساله نیز بر آن تاکید می‌کند. سارینا زمانی که مهدکودک می‌رفت چند روزی بد حال شد. همه فکر می‌کردند شاید گرفتار یک ویروس ساده شده‌است. او فقط آب می‌خورد و تمایل به خوردن غذا را از دست داده بود. مادرش در این رویداد به همت شرکت نوو نوردیسک پارس، تولیدکننده داروهای کنترل دیابت در ایران برگزار شد، می‌گوید: فکر نمی‌کردیم موضوع جدی باشد تا اینکه یک روز سارینا در مهد کودک حالش بد شد و فوری با ما تماس گرفتند. او را به بیمارستان بردیم. آزمایش‌های اولیه از خون او نشان داد که سارینا به دیابت مبتلا شده است. مادر سارینا تعریف می‌کند: انگار دنیا روی سرم خراب شد. نمی‌دانستم که باید چه کار کنم. حال من از سارینا بدتر شده بود. آن موقع دخترم فقط 5 ساله بود. اینکه چطور باید او را از خوردن شکلات و شیرینی منع می‌کردم برایم به کابوس تبدیل شده بود. باید ابتدا خودم با این موضوع کنار می‌آمدم که کار آسانی نبود. با انجمن گابریک آشنا شدم و آنها به من توضیح دادند که شرایط آن‌طور هم که من فکر می‌کنم بد نیست و با کمی رعایت و استفاده مداوم داروها، سارینا هم می‌تواند زندگی عادی خودش را داشته باشد. او توضیح می‌دهد که وقتی کودکی در خانواده، بیمار است باید سبک زندگی کل اعضای خانواده تغییر کند. نمی‌توان غذایی تهیه کرد و سر سفره گذاشت و بچه را از خوردن آن منع کرد. به همین دلیل ما در این همایش‌ها و نشست‌هایی که انجمن کابریک و شرکت‌های دارویی این حوزه برگزار می‌کنند یاد گرفتیم که چطور سفره خانواده را با ذائقه و سلامت فرزندمان بچینیم.
سارینا هم می‌گوید: درحال حاضر دو بار در روز انسولین می‌زنم و تلاش می‌کنم خوراکی‌های پر کالری را از زندگی‌ام حذف کنم؛ حذف کامل که نه، اما تلاش می‌کنم که اگر یک روز دلم بستنی خواست یا هوس شیرینی کردم از میزان برنج و کالری دریافتی روزانه‌ام کم کنم تا با مشکلات قند خون روبه‌رو نشوم.
نقش کلیدی سبک زندگی سالم در کنترل دیابت
دکتر عبدالرضا معادی، مدير پروژه ١١٠٠ مطب ديابتی، هدف برگزاری برنامه «یک روز زندگی با دیابت» را بررسی دغدغه‌ها و موفقیت‌هایی دانست که فرد دیابتی در زندگی روزمره خود با آن روبه‌رو می‌شود. به عبارت دیگر، این برنامه را فرصتی دانست برای تبادل تجربیات بین افراد دیابتی، پزشکان و خانواده‌ها. دکتر معادی، در این رویداد طی سخنانی گفت: ما می‌دانیم که یک فرد دیابتی در زندگی روزمره خود در کنار خانواده‌اش و در تعامل با جامعه به زندگی ادامه می‌دهد. فرد دیابتی باید داروها و لوازم مورد نیاز خود را از داروخانه‌ها تهیه کند و برای کنترل وضعیت قند خون و سلامت خود به پزشکان مراجعه کند. در این مسیر، چالش‌های زیادی وجود دارد که نه‌تنها بر زندگی فرد مبتلا به دیابت، بلکه بر خانواده او نیز تأثیر می‌گذارد. هدف ما از اجرای این برنامه، شنیدن صدای واقعی افراد دیابتی و درک بهتر مشکلات آنها است. در این نشست‌ها، پزشکان، افراد دیابتی، خانواده‌های آنان و نمایندگان انجمن‌ها و نهادهای حمایتی گرد هم می‌آیند. این برنامه علاوه بر تبادل نظر و تجربه، شامل سخنرانی‌های آموزشی است که هدف آن افزایش آگاهی در زمینه سلامت دیابتی و روش‌های صحیح کنترل دیابت است.
وی تأکید کرد: ما تلاش می‌کنیم تجربیات افراد دیابتی را عمیق‌تر درک کنیم تا از آنها در تصمیم‌گیری‌های کلان کشور بهره گرفته شود. این برنامه می‌تواند الگویی برای سایر انجمن‌ها و نهادهای فعال در این حوزه باشد و به‌طور مستمر در سراسر کشور گسترش یابد.
دکتر معادی گفت: اگرچه یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های این افراد، کمبود و گرانی داروها و نوسانات بازار است و برخی افراد دیابتی به دارویی خاص عادت کرده‌اند و تغییر ناگهانی دارو می‌تواند اثرات منفی زیادی بر سلامتی آنها بگذارد اما با این حال، مدیریت دیابت تنها با دارو امکان‌پذیر نیست. سبک زندگی سالم نقش کلیدی در کنترل آن دارد. سبک زندگی سالم شامل تغذیه مناسب، ورزش، کنترل استرس و حمایت روانی از سوی خانواده و پزشک است. این عوامل در کنار هم به فرد دیابتی کمک می‌کنند تا دیابت خود را بهتر مدیریت کرده و از عوارض جانبی آن پیشگیری کند. بسیاری از افراد، فقط بر مصرف دارو تمرکز می‌کنند، در حالی که مراقبت‌های روانی و سبک زندگی صحیح اهمیت زیادی دارند.
وی با اشاره به ورود داروهای جدید برای درمان دیابت گفت: داروهای جدید علاوه بر کنترل قند خون، به سلامت قلب و کلیه‌ها نیز کمک می‌کنند. سیاست‌گذاری صحیح برای کنترل قیمت و تسهیل دسترسی به این داروها و حمایت‌های بیمه‌ای نقش مهمی در بهبود زندگی افراد دیابتی دارد.تغییر داروها بر اساس پیشرفت‌های علمی امری طبیعی است، اما پزشک باید از تأثیرات احتمالی داروهای جدید بر فرد، آگاه باشد.
دکتر معادی افزود: نکته بسیار مهم اما پیشگیری از دیابت است. اگر والدین به دیابت مبتلا باشند، احتمال ابتلای فرزندان، هم بالاتر می‌رود. البته داشتن زمینه ارثی، فقط یکی علل بروز دیابت است. بنابراین، همه خانواده‌ها باید از ابتدا تغذیه سالم و فعالیت بدنی را در برنامه روزانه فرزندان خود قرار دهند. حتی فعالیت‌های ساده مانند پیاده‌روی یا حرکات ورزشی در منزل می‌توانند خطر ابتلا به دیابت را کاهش دهند. دیابت یک بیماری مزمن است، اما با مدیریت صحیح و پیروی از سبک زندگی سالم، فرد می‌تواند به‌طور کامل از زندگی خود لذت ببرد. آگاهی به‌موقع از دیابت، پیشگیری و درمان مناسب از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. جامعه باید به‌خوبی با دیابت آشنا شود و برای پیشگیری از آن تلاش کند. همچنین، فرد مبتلا باید به‌طور جدی تحت درمان قرار گیرد و از تمام منابع موجود برای مدیریت آن بهره‌مند باشد.
کنترل دیابت در سایه آگاهی و سبک زندگی سالم
در رویداد «یک روز زندگی با دیابت» دکتر شهریار موسوی‌نژاد، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، گروه اخلاق پزشکی و دیابت؛ در مورد داروهای نسل جدید دیابت و نقش آنها در کاهش اثرات دیابت گفت: در مدیریت دیابت، داروهای نسل جدید، تحولی بزرگ ایجاد کرده‌اند. این داروها فقط در کاهش قند خون موثر نیستند بلکه اثرات قابل‌توجهی در کاهش عوارض قلبی، کلیوی و کاهش وزن افراد دارند. مطالعات گسترده‌ای که در راهنماهای بالینی بین‌المللی منتشر شده، نشان می‌دهند که این داروها می‌توانند پیشگیری موثری از عوارض طولانی‌مدت دیابت داشته باشند. به‌طور مثال، داروهایی که از مولکول‌های جدید ساخته شده‌اند می توانند به کاهش حجم مصرف سایر داروها کمک می‌کنند و این مسئله برای افرادی که باید هم‌زمان چندین دارو مصرف کنند، بسیار حائز اهمیت است. همچنین، این داروها توانسته‌اند با ترکیب چند اثر درمانی در یک دارو، روند کنترل دیابت را ساده‌تر و موثرتر کنند.
وی درباره چالش‌های دسترسی به این داروها در ایران گفت: داروهای جدید به دلیل هزینه‌های تولید و واردات گران هستند. هرچند برخی از آنها با دلار نیمایی محاسبه می‌شوند، اما حتی این روش نیز نتوانسته قیمت‌ها را برای افراد، مقرون‌به‌صرفه کند. بسیاری از داروهای نسل جدید هنوز در لیست پوشش بیمه پایه قرار نگرفته‌اند و این موضوع فشار اقتصادی زیادی به افراد دیابتی وارد می‌کند. روند پذیرش داروهای جدید در نظام سلامت کشور پیچیده است. زمانی که داروی جدید وارد بازار می‌شود، بسیاری از بیمه‌ها ابتدا آن را نمی‌پذیرند و پزشکان ناچار می‌شوند داروهای قدیمی را تجویز کنند. این موضوع نیازمند یک بازنگری کلی در سیاست‌گذاری‌ها و تخصیص منابع است. مهم‌ترین راهکارها برقراری عدالت در دسترسی، افزایش پوشش بیمه‌ای، آگاهی‌بخشی به پزشکان و افراد و اصلاح فرایند واردات و قیمت‌گذاری است. تمام افراد دیابتی باید به داروهای موثر و جدید دسترسی داشته باشند، فارغ از موقعیت جغرافیایی یا وضعیت اقتصادی. داروهای نسل جدید باید به سرعت وارد لیست پوشش بیمه شوند. این کار می‌تواند با ایجاد تعامل بین سازمان‌های بیمه‌گر و وزارت بهداشت تسریع شود. از سوی دیگر، آموزش پزشکان درباره اثربخشی داروهای جدید و افزایش آگاهی افراد دیابتی درباره اهمیت استفاده صحیح از این داروها می‌تواند نقش مهمی در کاهش مقاومت در برابر تغییر دارو داشته باشد.
دکتر موسوی‌نژاد درباره اینکه آیا داروهای جدید به تنهایی برای کنترل دیابت کافی هستند، گفت: داروها، فقط بخشی از مدیریت دیابت هستند. مهم‌ترین مسئله در کنترل دیابت، تغییر سبک زندگی است. تغذیه سالم، ورزش منظم، کاهش استرس و حمایت روانی از فرد دیابتی، همگی مکمل مصرف داروهای جدید هستند. در واقع، دیابت یک بیماری مزمن است که مدیریت موفق آن نیازمند یک رویکرد جامع و چندجانبه است.
وی توصیه کرد: پیشگیری از دیابت نیازمند یک تغییر نگرش عمومی است. سبک زندگی سالم، تغذیه متعادل و فعالیت بدنی منظم باید در برنامه‌های روزمره تمام خانواده‌ها قرار گیرد. همچنین، افراد دارای زمینه ارثی برای دیابت باید بیشتر مراقب باشند. آگاهی‌رسانی به جامعه درباره اهمیت پیشگیری و شناسایی زودهنگام دیابت می‌تواند از بسیاری از مشکلات آینده جلوگیری کند.
نقش آموزش افراد و خانواده‌ها در مدیریت موفق دیابت
دکتر سارا صداقت، پزشک آموزش‌دیده در حوزه دیابت و عضو گروه 1100 مطب دیابتی بنیاد امور بیماری‌های خاص، که در مراسم «یک روز زندگی با دیابت» حضور داشت از اهمیت داروهای نسل جدید در مدیریت دیابت سخن گفت. وی تاکید کرد که این داروها فقط به کاهش قند خون محدود نمی‌شوند و نقش مؤثری در کاهش وزن، پیشگیری از عوارض قلبی و کلیوی و بهبود کیفیت زندگی افراد دیابتی ایفا می‌کنند. دکتر صداقت افزود: مطالعات گسترده در سطح جهانی نشان داده است که داروهای جدید نه‌تنها به کنترل بهتر دیابت کمک می‌کنند، بلکه از بروز یا تشدید عوارض مرتبط با دیابت نیز جلوگیری می‌کنند. این داروها تحولی در درمان دیابت محسوب می‌شوند و می‌توانند نقشی حیاتی در بهبود زندگی فرد دیابتی ایفا کنند. هزینه‌های بالای دارو، عدم پوشش کامل بیمه‌ای و مشکلات ارزی از جمله موانعی هستند که افراد دیابتی در تهیه داروهای جدید با آن مواجه‌اند. بسیاری از آنها به‌دلیل فشارهای اقتصادی یا نبود پوشش بیمه‌ای مناسب، به داروهای قدیمی‌تر بازمی‌گردند که ممکن است اثرات درمانی کمتری داشته باشند.
دکتر صداقت همچنین به مسائلی نظیر تأخیر در فرایند واردات و مشکلات قیمت‌گذاری اشاره کرد و گفت: برای حل این مشکلات، نیاز به سیاست‌گذاری‌های عادلانه‌تر، تخصیص منابع مالی هدفمند و تعامل بهتر با شرکت‌های دارویی وجود دارد. گسترش پوشش بیمه‌ای، اصلاح سیاست‌های تخصیص منابع و آموزش پزشکان درباره مزایا و کاربردهای داروهای جدید می‌تواند بخشی از راهکارهای موثر برای بهبود دسترسی افراد دیابتی به این داروها باشد. همچنین همکاری سازمان‌های بیمه‌گر، وزارت بهداشت و شرکت‌های دارویی برای رفع موانع موجود دارای اهمیت است.
وی با تاکید بر اینکه دارو فقط یکی از اجزای مدیریت دیابت است، گفت: دیابت یک بیماری چندبعدی است که مدیریت موفق آن نیازمند ترکیبی از درمان دارویی، تغییر سبک زندگی، تغذیه سالم، ورزش منظم، و مدیریت استرس است. آموزش افراد دیابتی و خانواده‌های آنان نیز در این مسیر از اهمیت بالایی برخوردار است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود، پیشگیری را مهم‌ترین راهکار برای کاهش شیوع دیابت دانست و گفت: افرادی که در معرض خطر ابتلا به دیابت هستند، باید از همین امروز با اصلاح سبک زندگی خود، پیشگیری را آغاز کنند. کاهش وزن، افزایش فعالیت بدنی و پیروی از یک رژیم غذایی سالم می‌تواند خطر ابتلا به دیابت را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
دکتر صداقت با ابراز امیدواری نسبت به بهبود وضعیت مدیریت دیابت در کشور، گفت: با همکاری موثر میان پزشکان، سیاست‌گذاران، بیمه‌ها و سایر دست‌اندرکاران حوزه سلامت، می‌توانیم شرایطی فراهم کنیم که افراد دیابتی، زندگی باکیفیت و رضایت‌بخشی داشته باشند.
مدیریت بهینه دیابت از عوارض آن می‌کاهد
دکتر علی خانی، از اعضای برجسته جامعه پزشکان شاغل در حوزه دیابت، که از شرکت‌کنندگان در مراسم «یک روز زندگی با دیابت» بود، اظهار داشت: افراد دیابتی با مسائل متعددی دستوپنجه نرم می‌کنند که برخی از آنها به تأمین دارو و تجهیزات مرتبط است. انسولین و داروهای نوین دیابت که اثرات مثبتی بر قلب و کلیه دارند، اگرچه در دسترس هستند، اما قیمت بالای برخی از آنها باعث شده که بسیاری از افراد نتوانند به‌طور منظم از این داروها استفاده کنند. بیمه‌ها هم معمولاً داروها را تنها برای یک ماه تأمین می‌کنند، درحالی‌که پزشک برای سه ماه نسخه می‌نویسد. این موضوع باعث مراجعات مکرر افراد دیابتی به مراکز درمانی و ایجاد اختلال در روند درمان آنها می‌شود.
دکتر خانی بر ضرورت پایش منظم قند خون تأکید کرد و گفت: پایش قند خون یکی از ارکان اساسی مدیریت دیابت است. افراد دیابتی باید بتوانند با استفاده از تجهیزات مناسب، اثرات داروها و رژیم غذایی خود را بررسی کنند. تجهیزات اندازه‌گیری قند خون اغلب با مشکلاتی از جمله کمبود، نوسانات قیمتی و محدودیت‌های ارزی مواجه هستند. این مسائل، اطمینان خاطر افراد دیابتی را کاهش می‌دهد و ممکن است آنها را در مدیریت دیابت با مشکل مواجه کند. حمایت از تولید داخلی تجهیزات پزشکی، بسیار اهمیت دارد. در حال حاضر، چندین شرکت داخلی در تولید کیت‌های اندازه‌گیری قند خون فعالیت می‌کنند. اگر این شرکت‌ها به‌خوبی تجهیز شوند و محصولات‌شان با قیمت مناسب و پوشش بیمه‌ای در دسترس بیماران قرار گیرد، می‌توان گام بزرگی در کاهش هزینه‌ها و افزایش دسترسی برداشت. بیمه‌ها باید داروها و تجهیزات مرتبط با دیابت را به‌طور کامل و برای بازه‌های طولانی‌تر تأمین کنند تا فرد دیابتی نیاز به مراجعات مکرر نداشته باشد. کنترل نوسانات ارزی نیز اهمیت زیادی دارد. ثبات قیمت‌ها و تأمین ارز لازم برای واردات تجهیزات و داروها، نقش کلیدی در رفع نگرانی‌ها دارد.
وی در ادامه به پیامدهای عدم مدیریت صحیح دیابت اشاره کرد و گفت: عوارضی مانند بستری‌های مکرر، قطع عضو، پیوند کلیه و نارسایی‌های قلبی از پیامدهای کنترل نامناسب دیابت هستند. این عوارض نه‌تنها کیفیت زندگی افراد را کاهش می‌دهند، بلکه هزینه‌های زیادی را بر سیستم بهداشتی تحمیل می‌کنند. مدیریت بهینه دیابت و دسترسی مناسب به دارو و تجهیزات می‌تواند به کاهش این عوارض کمک کند.
دکتر خانی در پایان گفت: دیابت، مادام‌العمر همراه فرد است و مدیریت موفق آن نیازمند توجه ویژه از سوی سیاست‌گذاران و ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی است. تأمین دارو و تجهیزات با قیمت مناسب و پوشش بیمه‌ای مناسب، نه یک انتخاب، بلکه حق طبیعی افراد دیابتی است. با فراهم کردن این شرایط، می‌توانیم نه‌تنها کیفیت زندگی آنها را بهبود بخشیم، بلکه بار اقتصادی ناشی از عوارض دیابت را نیز در جامعه کاهش دهیم.
دکتر حسینی، پزشک آموزش‌دیده در حوزه دیابت و عضو گروه 1100 مطب دیابتی بنیاد امور بیماری‌های خاص که از شهر قم در همایش «یک روز زندگی با دیابت» شرکت کرده بود، نیز با اشاره به موضوع نبود دارو و چالش‌های تغییر دارو برای افراد دیابتی، تاکید کرد: با این همه، تغییر سبک زندگی و پرهیز از خوردن غذاهای پر کالری اگر از بحث دارو پر اهمیت‌تر نباشد، اهمیت آن کمتر هم نیست چرا که حتی اگر فرد دیابتی بهترین داروها را مصرف کند اما نتواند میزان غذای خود را کنترل کند اثر مورد انتظار دارو کمتر می‌شود به همین دلیل است که تغییر سبک زندگی در این مرحله پر اهمیت‌تر می‌شود.
وی ادامه داد: داروهای جدید اثرات مثبتی بر روی قلب و کلیه دارد و به همین دلیل باید همه بتوانند از این داروها استفاده کنند اما قیمت آنها و نبود آن در بسیاری از داروخانه‌ها دسترسی را برای بسیاری از مردم سخت کرده است و به همین دلیل وزارت بهداشت باید در این مورد تدبیری بیندیشند.
