بررسی نقش بلاک‌چین در آینده اقتصادی ایران
تاریخچه فناوری بلاک‌چین به اوایل دهه ۸۰ میلادی باز می‌گردد، اما تا پیش از معرفی بیت‌کوین در سال ۲۰۰۸، این تکنولوژی کمتر مورد توجه قرار گرفته بود. با ورود ارزهای دیجیتال و رشد چشمگیر قیمت بیت کوین، ناگهان چشم‌ها به سمت زیرساخت آن، یعنی بلاک‌چین، جلب شد. این فناوری به طرز شگفت‌آوری رشد کرد و علاوه بر تغییر در نظام مالی، مفاهیم نوینی را در حوزه‌های اقتصادی، سازمان‌دهی و حکمرانی غیرمتمرکز معرفی کرد.عدم توازن در توسعه این فناوری در کشورهای مختلف و نظرات گوناگون تخصصی، ما را بر آن داشت تا گفت‌وگویی عمیق با کارشناسان حوزه فناوری‌های مالی و بلاک‌چین داشته باشیم. هدف ما بررسی پرسش‌های کلیدی درباره وضعیت فعلی و آینده این فناوری نوین در آینده اقتصادی ایران است.
بررسی فناوری بلاک‌چین و وضعیت امروز آن
برای آغاز بحث، می‌خواهیم این سوال را مطرح کنیم که فناوری بلاک‌چین در وضعیت کنونی چه نقش و جایگاهی دارد و چگونه بر بازار کار تاثیر گذاشته است؟ بیایید نگاهی به تاریخ بیندازیم. ظهور اینترنت به‌عنوان انقلاب در عرصه ارتباطات شناخته می‌شود. این فناوری برای بشر شرایطی را فراهم کرده که در هر زمان و مکانی با یکدیگر ارتباط برقرار کند و نحوه ارتباطات را دگرگون کرد. به‌طوری که دنیای ارتباطات را می‌توان به دو دوران قبل و بعد از اینترنت تقسیم کرد.فناوری بلاک‌چین نیز به‌عنوان نیروی برهم‌زننده، تاثیرات عمیق و گسترده‌ای بر صنایع مختلف گذاشته است. این تکنولوژی به‌طور کلی شیوه فعالیت کسب‌وکارها و روابط را تغییر داده و مفهوم اعتماد را به چالش کشیده است. در دنیای دیجیتال، همواره با مسئله بی‌اعتمادی در تعاملات مواجه بوده‌ایم. سوالاتی مانند «آیا این فرد واقعی است؟» یا «چگونه می‌توانم به دیگران در یک معامله اعتماد کنم؟» ذهن‌ها را مشغول کرده است. بلاک‌چین به‌عنوان پاسخی به این مسائل شکل گرفت و به ما امکان می‌دهد که در دوره‌ای که بی‌اعتمادی شایع است، دوباره به ساخت اعتماد بپردازیم.
برای ایجاد این اعتماد، بیایید مثالی بزنیم. فرض کنید که سفری گروهی برنامه‌ریزی کرده‌اید. اگر فقط یک نفر مسئول محاسبه هزینه‌ها باشد، ممکن است اختلاف نظرهایی پیش بیاید. اما اگر تمام اعضا به‌طور مشترک در ثبت هزینه‌ها مشارکت کنند، شفافیت بیشتری ایجاد می‌شود و احتمال بروز مشکلات به حداقل می‌رسد. این مثال به‌خوبی مفهوم بلاک‌چین را توضیح می‌دهد.
بلاک‌چین و تغییر ساختار نظام پولی
اجازه دهید به نکته‌ای مهم اشاره کنیم، مفهوم ارزش به‌وضوح در حال تغییر است. در گذشته، ما به پشتوانه‌های دولتی به‌عنوان مبنای اعتبار اشاره می‌کردیم. به‌عبارتی، هر چیزی برای معتبر بودن نیاز به پشتوانه‌ای قابل اعتماد داشت. برای مثال دولت اسکناس‌ها را چاپ کرده و با امضای وزیر اقتصاد، آن‌ها را به پول تبدیل می‌کرد، اما امروزه رمزارزها معرکه‌ای جدید ایجاد کرده‌اند. آن‌ها به ما می‌گویند که اگر افراد به‌طور مشترک توافق کنند که یک گواهی دیجیتال ارزشمند است، آن گواهی در میان ما اعتبار پیدا می‌کند. در این حالت، حتی نیازی به شناخت یکدیگر نیست؛ اعتماد ما به این گواهی به‌خاطر توافقی است که داریم.این تغییر به‌قدری چشمگیر است که وقتی بیت‌کوین معرفی شد، هیچ‌کس تصور نمی‌کرد که قیمت آن به این حد افزایش یابد، اما با استقبال عمومی، مفهوم دارایی‌های دیجیتال به‌تدریج شکل گرفت و ما اکنون از دارایی‌هایی صحبت می‌کنیم که اساس دیجیتالی دارند.
نکته جالب این است که فلسفه ارزهای دیجیتال تحت تاثیر تاریخچه پول در بشر قرار دارد. پول از توافق‌های جمعی شکل گرفته است. در گذشته، انسان‌ها بر سر این‌که طلا به‌عنوان واحد مبادله استفاده شود، توافق داشتند. به مرور زمان، ما فراموش کردیم که ارزش طلا نه تنها به ویژگی‌های ذاتی‌اش، بلکه به خاطر توافق بر سر ارزشمندی آن بوده است. حالا این توافق جمعی به‌جای طلا، روی گواهی دیجیتال متمرکز شده که ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد و در بسیاری از موارد می‌تواند ارزشمندتر از طلا باشد. در نتیجه، ما با مجموعه‌ای از مفاهیم نوین روبه‌رو هستیم که به‌طرز قابل توجهی فهم ما از ارزش و اعتبار را دگرگون می‌کنند.
اقتصاد داخلی و راهکارهای بلاک‌چینی آن
مدیریت ثروت‌های خرد یکی از زمینه‌هایی است که می‌تواند با بهره‌گیری از فناوری بلاک‌چین به تحولی بزرگ دست یابد. در وضعیت اقتصادی فعلی، تورم بالا به چالشی جدی برای بسیاری از افراد تبدیل شده است. متاسفانه، بسیاری از مردم با سرمایه‌های اندک خود نمی‌توانند اقدامی چشمگیر انجام دهند و این موضوع باعث شده که فقرا به‌طور مستمر فقیرتر شوند و دامنه شمول مالی کاهش یابد. در گذشته، افراد برای حفظ ارزش پول خود به خرید زمین یا طلا روی می‌آوردند، اما اکنون این گزینه برای بسیاری از مردم محدود شده است.حال تصور کنید که با استفاده از بلاک‌چین، امکان‌سنجی جدیدی فراهم شود تا افراد بتوانند با همین سرمایه‌های اندک، سرمایه‌گذاری کنند و به استقلال مالی برسند. به‌عنوان مثال، خرید الماس به‌خاطر هزینه بالا و پیچیدگی‌های معاملاتی، کاری دشوار است، اما اگر این الماس به توکن‌های دیجیتال تقسیم شود، خرید هر یک از این توکن‌ها به مراتب ساده‌تر و ایمن‌تر خواهد بود. همین اصل در مورد آثار هنری هم صادق است. با توکنایز کردن تابلو نقاشی با ارزش و تقسیم مالکیت آن به گواهی‌های دیجیتال کوچک‌تر، افراد می‌توانند با سرمایه‌گذاری‌های اندک در حراجی‌های واقعی شرکت کنند و از افزایش قیمت این آثار بهره‌مند شوند.
مثالی از تاثیر بلاک‌چین در اقتصاد ایران
توکنایز املاک نمونه‌ای از کاربردهای بلاک‌چین برای عموم مردم است. تصور کنید که دولت برای تامین نقدینگی تحت فشار است تا املاک راکد خود را به گردش درآورد. تا پیش از این، بانک‌ها به روش‌های سنتی اقدام به برگزاری مزایده‌هایی برای فروش این املاک می‌کردند و به‌دلیل حجم بالای معاملات، تنها افراد خاصی می‌توانستند در این مزایده‌ها شرکت کنند، اما با پیشرفت بلاک‌چین و امکان توکنایز کردن دارایی‌ها، اکنون همه افراد می‌توانند در این معاملات شرکت کنند.این تغییر به‌واقع وضعیت برد-برد است؛ زیرا از یک سو، مردم با استفاده از ثروت‌های خرد خود توانمند می‌شوند و از سوی دیگر، دولت می‌تواند سریع‌تر املاک مازاد خود را بفروشد و نقدینگی بیشتری به دست آورد. به این ترتیب، املاک بلااستفاده به منابع مولد تبدیل می‌شوند و نقدینگی آن‌ها به کمک اقتصاد می‌آید. این تحولات می‌توانند به خروج جامعه از رکود کمک کنند.
بلاک‌چین و اقتصاد بین‌المللی ایران
همانطور که همه ما می‌دانیم، اقتصاد ایران هم اکنون با فشارهای خارجی دست و پنجه نرم می‌کند، اما راه حل بلاک‌چین چیست؟ اقتصاد دنیا مبتنی بر دلار و کشورهای پیشرفته‌ای مانند آمریکا یا چین در حال تبادل است.عملکرد اصلی بلاک‌چین نیز بر مبنای غیرمتمرکز بودن و در واقع از بین بردن مرکزی واحد برای تبادلات مالی عمل می‌کند. حال اگر کشور ما بتواند از این فناوری در مبادلات خارجی خود استفاده کند، هم می‌تواند نقش دلار و تاثیر تحریم‌ها را کاهش دهد و هم می‌تواند مرکزیت پایگاه‌های اقتصاد جهانی را کمرنگ کند. در نتیجه می‌توانیم اقتصادی پویا و در جریان با اقتصاد دنیا داشته باشیم. البته که این امر نیازمند هزینه‌ها و تشکیل زیرساخت‌های مناسب است که امکان دارد بسیار دشوار و زمان‌بر باشد.
سخن پایانی
نکته‌ای که باید به آن توجه کنیم این است که حتی اگر ما در دنیای غیرمتمرکز نقش نداشته باشیم، فناوری بلاک‌چین به مسیر خود ادامه می‌دهد. اقتصاد غیرمتمرکز مانند سونامی در حال شکل‌گیری است و این تغییرات، فضای کسب‌وکار و اقتصاد را متحول خواهند کرد. جامعه به سمت دارایی‌های دیجیتال تمایل دارد و این اقبال در حال افزایش است.تاکید می‌کنیم که با گسترش فضای قانونی برای این حوزه، ناظران بازار می‌توانند قدرت بیشتری به دست آورند. چه رگولاتورها بخواهند و چه نخواهند، این سونامی ادامه خواهد یافت. ظهور برنامه‌های مالی دیجیتال تحت بلاک‌چین مانند صرافی ارز دیجیتال غیرمتمرکز و افزایش خرید بیت‌کوین به علت رشد قیمت آن نمونه‌ای از این تغییرات است که نیاز به زیرساخت‌های قانونی قوی را نشان می‌دهد.
